Atopik dermatit (Egzama) (AD), bir çok faktöre (genetik, çevresel) bağlı olarak ortaya çıkan kronik cilt hastalığıdır. Tüm dünyada çocukların %10-30’unda ve erişkinlerin %2-10’unda görülür ve görülme sıklığı yüksek sosyoekonomik düzeye sahip ülkelerde daha fazladır. Hastalığın en önemli belirtisi kaşıntı ve tekrarlayan egzamalardır.
Sıklıkla bebeklik döneminde başlayan hastalık nadir olarak ileri yaşlarda da geç başlangıçlı atopik dermatit olarak karşımıza çıkabilir. Atopik yürüyüş olarak adlandırdığımız sürecin ilk basamağında yer alır. Atopik dermatit egzama ile başlayıp ilerleyen yaşlarda astım ve alerjik rinitte hastalığa eklenebilir. Gıda alerjisi de sık olarak bu hastalarda görülür.
Atopik dermatit (Egzama) hastalarında cildin bariyer özellikleri bozulmuştur. Bariyer fonksiyonlarının bozulması yanında yoğun bir immünolojik reaksiyonda Atopik dermatit (Egzama) hastalarında görülmektedir. Cildin bariyer fonksiyonlarının bozulması ile su tutma özelliği azalır ve ciltte kuruluk başlar. Kuruluk atopik dermatitin en önemli özelliğidir. Kuruluğa yoğun bir kaşıntı eşlik eder.Bariyer fonksiyonları bozulmasının diğer olumsuz yanı ise alerjenler kolayca cildi geçerek bağışıklık sistemimizi uyarırlar ve alerjik reaksiyon gelişmesine neden olurlar. Bu da atopik dermatitin şiddetini artırır yani cildin daha da kötüleşmesine neden olur.
Atopikdermatitli hastaların ciltlerinin mikroplara karşı savunma özellikleri de azalmıştır. Normalde cildimizde bulunan mikroplar bu hastalarda enfeksiyonlara neden olabilirler. Enfeksiyonlar hem atopikdermatit’in şiddetini artırır hem de tedaviye yanıtı olumsuz etkileyebilir.
Atopik dermatiti olan çocukların yarısına yakınında besin alerjileri görülebilir. Bu hastaların mutlaka besin alerjisi yönünden alerji ve immünoloji uzmanı tarafından değerlendirilmesi gerektiği unutulmamalıdır.
Besin alerjisi ne neden olan besinler sıklıkla;
• İnek sütü,
• Yumurta,
• Buğday,
• Kuruyemişler (fındık, fıstık vb),
• Yer fıstığı,
• Balık,
• Kabuklu deniz ürünleridir.
Ev tozu akarları, evcil hayvan alerjenleri ve polenler de atopik dermatit hastalarında alerjiye neden olabilir.
Atopik Dermatit (Egzama) Belirti ve Bulgular
Atopikderamtitin en önemli bulgusu cilt kuruluğudur. Kuruluğa bağlı olarak ciltte kaşıntılar meydana gelir. Kaşıntı atopik dermatite özgü cilt yaralarının çıkmasına neden olur. Kaşıntıyı terleme, sıcak, tahriş edici maddeler ve alerjenler artırır. Kaşınma ile cilt bütünlüğü daha da bozulur ve egzama olarak tanımladığımız yaralar meydana gelir.
Egzema kızarık, üzeri pütürlü ve sızıntı bulunan lezyonlardır ve hastanın yaşına göre vücudun farklı bölgelerinde ortaya çıkar.
Egzamalar
İnfantil Dönem ( <2 yaş ): Hayatın ilk iki yılında görülür ve en sık görülen tiptir. İnfant (bebeklik) döneminde sıklıkla yüzde, gövdede, kol ve bacakların dış yüzlerinde egzamaların görülmesi ile karakterizedir. Bebek bezi bölgesinin korunması önemlidir bu bölgede atopik dermatit tutulum bölgesi değildir. Etkilenen alanlarda akut egzama bulguları, kızarıklık ve sulantı görülebilir.
Çocukluk Dönemi ( 2-12 yaş): Sıklıkla kol ve bacak iç yüzlerinde olmak üzere, saçlı deride, gövdede, kol ve bacaklarda da şikayetler görülür. Egzama olan deride kalınlaşmalar, çatlamalar ve deri bütünlüğünde bozulma görülür. Kuruluk oldukça belirgindir.
Erişkin ve Adelosan Dönemi ( >12 yaş): Tekrarlayan kaşınma ile beraber deride kabalaşma belirgindir. Egzama sıklıkla kol ve bacak iç yüzlerinde, elde, boyun ve gövdede görülebilir.
Atopik Dermatit (Egzama) Tedavi
Tedavinin hedefleri:
• İlaç tedavisi
• Cildin nemlendirilmesi
• Koruyucu önlemler
İlaçlar ile tedavideki amacımız, ciltte meydana gelen reaksiyonların baskılanmasıdır. Atopikdermatitli hastalarda bu tedavi için daha çok lokal uygulanan ilaçlar kullanılır. Ama tedaviye dirençli hastalarda sistemik olarak kullandığımız ilaçlarda bulunmaktadır.
Tedavide kullanılan en etkin ilaçlar kortizon (kortikosteroid) içermektedir. Sadece egzamanın olduğu yerlere sürülür. Bu ilaçları kullanırken mutlaka hekim tavsiyesine uyulmalıdır. Tüm vücuda yayılacak şekilde kullanılmadıkları sürece ciddi yan etkilere yol açmazlar.Çok güçlü etkiye sahip kortizonlu ilaçların uzun süre deriye uygulanması ile nadiren ciddi sistemik etkiler de ortaya çıkabilir. Bu nedenle hastalar doktoruna danışmadan bu ilacı kullanmamalıdır.
Tedavide uyulması gereken ilkeler ise hastalığın kontrolünü sağlayacak en zayıf etkiye sahip kortizonlu ürünü seçmek ve kontrol sağlanır sağlanmaz da daha zayıf etkili bir ürüne geçmektir. Özellikle yüz gibi hassas bölgelerde mümkün olan en zayıf kortizonlu kremi kullanmaya özen gösterilmelidir. Kortizonlu kremler banyodan hemen sonra ve nemlendiricilerden önce kullanılmalı ve yalnızca egzamanın olduğu bölgeye uygulanmalıdır. Saçlı deride losyonlar ve kremler yaşa bağlı olarak seçilebilir
Kortizon içermeyen kremler pimekrolimus ve takrolimusatopik dermatit tedavisinde kullanılan diğer ilaçlardır. Kortizonlu ilaçlarda görülen yan etkilere yol açmazlar. Yüz gibi hassas deri bölgelerinde kullanılabilirler. İki yaşından büyük bebeklerde hafif ve orta şiddette atopik dermatit tedavisinde kullanılması tavsiye edilmektedir. Antihistaminiklerin tedavide yeri sınırlıdır. Kaşıntının giderilmesindeki etkileri çok zayıftır. Gece kaşıntısının engellenmesinde yararlı olabilirler. Atopik dermatit hastalarının egzamalarında enfeksiyon geliştiğinde ki bu durum sıklıkla görülebilir. Antibiyotik tedavisi kullanılmalıdır.
Cildin Nemlendirilmesi
Atopik dermatiti (egzama) olan hastaların cilt kuruluğunun giderilmesi çok önemlidir. Bu nedenle ılık suyla banyo yapmaları gerekmektedir. Cildi tahriş edebilecek uygulamalardan kaçınmak gerekir. Banyodan sonra cildin suyunu korumak amacıyla nemlendiricilerin kullanılması çok önemlidir. Su bazlı ya da yağ bazlı nemlendiriciler kullanılabilir. Bu seçimi doktorunuzla birlikte yapabilirsiniz.Nemlendiricilerin alerjen ya da kimyasal madde içermemesine dikkat edilmelidir. Nemlendiriciler kurulukla savaşır ve deri yüzeyinden (transepidermal) su kaybını önler. Nemlendiriciler, suyu çeker ve tutar, deriyi yağlar ve yumuşatır ve suyun buharlaşmasını geciktirici bir tabaka oluşturur. Kendi başlarına AD şiddeti ve enflamasyonu bir miktar azaltır, hatta anti-enflamatuvar tedavi gereksinimini azaltır. Hafif hastalıkta primer tedavi yöntemi olup, orta ve şiddetli hastalıkta tedavi sürecinin bir parçası olmalıdır. Fıstık ve yulaf içeren nemlendiricilerin deri sensitizasyon ve kontaktallerji riski nedeniyle 2 yaş altı çocuklarda kullanılmaması gerekir.
Nemli/ıslak sargı tedavisi
İnatçı hastalık ve alevlenmelerde sıklıkla kullanılan, AD şiddetini hızlıca azaltan bir yöntemdir. Dış tabakası kuru, iç tabakası ıslatılmış ve topikal ajanla kaplı tubuler bandaj, gazlı bez veya pamuk kumaşın uygulamasıdır. Hastanın toleransına bağlı olarak birkaç saatten bir güne kadar kalması ve bir-iki hafta boyunca her gün tekrarlanması önerilir. Fiziksel bariyer oluşturarak kaşıntıyı önler, uykuyu düzeltir.
1. Kaşıntı ve Döküntüyü Kötüleştiren Şeylerden Kaçının
Kaşıntı, döküntü veya diğer semptomları neyin daha da kötüleştirdiğini çözmek önemlidir. Kaşınma ve ovalama cildi tahriş eder ve durumu daha da kötüleştirir. Aşırı sıcak veya nem ve stres kaşıntı ve döküntüyü artırabilir. Çocukların tırnaklarını kesin ve istemsiz kaşıntıyı önlemek içineldiven (yün içermeyen) giydirebilirsiniz. Kaşıntı ve kuruluk hissettiğinizde nemlendirici uygulayın.
2. Kimyasal Tahriş Edicilerden Uzak Durun
Tahriş edici maddelerden (kimyasallar, çözücüler, sabun, deterjan, güzel kokular, cilt bakım ürünleri, bazı kumaşlar ve sigara) kaçınmanız gerekiyor.
• Yeni satın aldığınız tüm elbiseleri giymeden önce yıkayınız. Formaldehid ve diğer tahriş edici kimyasallar yeni yapılmış elbiselerde bulunabilir.
• Diğer kumaşlara nazaran daha az tahriş edici olan pamuk veya pamuk karışımlı elbiseler giyinin. Rahatsız ediyorsa giysilerin etiketleri çıkarın. Dikiş yerleri kaşıntı yapıyorsa, evdeyken giysileri tersyüz giyinin. Yün veya tahriş edici kumaşlardan sakının.
• Çamaşır deterjanınız tahriş edici geliyorsa, kokusuz ve boyasız deterjanlar kullanın. İkinci bir durulama çamaşır deterjanındaki deterjan kalıntılarının giderilmesine yardımcı olabilir.
• Güneş yanmalarından kaçının. Yüksek faktörlü koruyucu güneş kremi kullanın. Güneş kreminiz tahriş edici ise, yüz için geliştirilmiş diğer ürünleri veya güneş kremlerini deneyin.
• Yüzdükten sonra duş yapın ve nemlendirici uygulayın.
3. Evinizin Sıcaklığını ve Nemini Uygun Hale Getirin
Aşırı sıcaklık ve rutubet atopikdermatitli kişiler için problem olabilir. Aşırı sıcak ve aşırı nemden kaynaklanan terleme cildi tahriş edebilir. Düşük nem ciltten su kaybına yol açar. Bu durum kuruluğa ve cilt tahrişine yol açar.
• Yaşadığınız ortamı rahat bir sıcaklık ve nem düzeyinde tutun.
• Egzersiz yaparken ve sıcak havalarda gevşek, geniş ve seyrek dokumalı kıyafetler giyinin.
4. Alerjenlerden Kendinizi Koruyun
Alerjiler atopik dermatit semptomlarınızı başlatabilir veya kötüleştirebilir. Besin alerjileri orta ve ağır atopikdermatitli hastaların yaklaşık yarısına yakınında bulunabilir. Çocuklarda süt, yumurta, yer fıstığı, buğday, fındık, soya, balık ve kabuklu deniz ürünleri egzamayı tetikleyebilir. Tetikleyici besin alerjisinin saptanması açısından mutlaka bir alerji ve immünoloji uzmanı tarafından değerlendirilmesi gereklidir.
5.Enfeksiyonlara karşı dikkatli olun
Cilt enfeksiyonları atopikdermatitli kişiler için sık sık problem oluştururlar. Bulaşıcı organizmalar (bakteriler, virüsler, mantarlar) çoğu kez cilt üzerinde sayıca normalin üzerinde seyreder. Kaşınan veya tahriş olan cilt daha kolay bir şekilde iltihaplanır.
Cilt enfeksiyonlarının belirtileri:
• Artan kızarıklık
• İltihap dolu şişlikler veya sızıntı
• Uçuklar ve ateş
Neler Yapılabilir;
• Herhangi bir enfeksiyon belirtiniz varsa hemen doktorunuzu arayın.
• Enfeksiyonu muayene etmek amacıyla doktorunuzun önerdiği eylem planını takip edin.
erişkinlerin %2-10’unda görülür ve görülme sıklığı yüksek sosyoekonomik düzeye sahip ülkelerde daha fazladır. Hastalığın en önemli belirtisi kaşıntı ve tekrarlayan egzamalardır.
